Wat is hyperventilatie?
Hyperventilatie komt heel vaak voor, ook bij mensen die zich niet bewust zijn dat ze hyperventileren. Hyperventilatie heeft ondertussen epidemische proporties aangenomen. Dr. Buteyko heeft in de helft van de vorige eeuw al onderzocht dat meer dan de helft van de Westerse mensen een vorm van hyperventilatie hebben, veel zonder dat ze het weten.
Ikzelf heb voordat ik ademhalingsspecialist en Buteyko therapeut werd ook hyperventilatie gehad en als cadeautje kreeg ik er daarbij angst en paniekaanvallen bij. Mijn naam is Dennis Huizenga en ik heb in de afgelopen decennia honderden mensen een op een geholpen en vele meer via groepscursussen en online begeleidingen om zichzelf te helpen genezen van hyperventilatie. Ook heb ik een boek geschreven hoe jet het beste uit jezelf kunt halen waarin ademhaling een enorm belangrijke factor is voor mentale en lichamelijke balans. Deze is hier te vinden
Na een aantal maanden keihard trainen was ik zelf van de hyperventilatie af en deze is sindsdien nooit meer teruggekomen, verbaast over de enorme impact zowel positief als negatief over ademhaling ben ik me meer en meer gaan verdiepen hierin en uit persoonlijke ervaring kan ik zeggen dat er echt enorm veel mensen zijn die de symptomen ervaren van hyperventilatie zoals bijvoorbeeld benauwdheid, kortademigheid of paniek en angsten. In dit artikel zal ik zoveel mogelijk in begrijpelijke taal je een uitleg geven wat hyperventilatie is, wat de symptomen zijn en hoe je hyperventilatie kan behandelen.
Wat is hyperventilatie?
Simpel gezegd zegt het woord het al, hyper- ventilatie m.a.w. een over-ventileren van de longen. Diegene die hyperventileert ademt simpelweg te veel. In de medische wereld wordt niet gesproken over een goede of slechte ademhaling, maar over ademhaling binnen de norm. Te veel of te weinig, te laag of te hoog, betekent een afwijking van de norm en dus ziekte.
Vaak wordt er een onderscheid gemaakt tussen te veel keer in en uit ademen of te veel lucht in en uitademen. Het lijkt hetzelfde maar dat is het absoluut niet. Bij te veel keer in en uit ademen wordt er gekeken naar de aantallen van een in en/of uitademing terwijl de kern niet gaat over de hoeveelheid van in en uitademingen. De kern of oorzaak van de symptomen is een gebrek aan zuurstof in de cellen. Dit gebrek aan zuurstof in de cellen komt doordat er te veel lucht in en uit geademd werd en hierdoor paradoxaal minder zuurstof in de cellen kan worden afgegeven. Om dit goed uit te kunnen leggen zal ik nu iets meer de diepte ingaan van de fysiologie m.a.w. werking van het lichaam.
Als we lucht inademen komt die lucht in onze longen. Onze longblaasjes koppelen de zuurstof uit die lucht aan onze rode bloedlichaampjes (hemoglobine). Dit zuurstofrijke bloed gaat dan vervolgens door het lichaam naar onze cellen en om het simpel te houden zal de cel die zuurstof ‘nodig’ heeft, zuurstof krijgen via de rode bloedlichaampjes. De zuurstof wordt als het ware ‘afgegeven’ aan de cel en in ruil daarvoor krijgt het koolstofdioxide (CO2) retour. Koolstofdioxide is een gas ook wel genaamd koolzuurgas (wat eigenlijk niet klopt want koolzuurgas wordt het pas nadat koolstofdioxide in water is beland en aangezien we als volwassen mens voor rond de 75% bestaan uit water is al snel koolzuurgas een feit maar dat even terzijde J) wat ontstaat door de verbranding in het lichaam. Na deze z.g. ontbranding komt er dus koolstofdioxide (CO2) vrij en die CO2 wordt terecht gezien als z.g. afvalproduct van het verbrandingsproces, maar helaas verkeerd geïnterpreteerd, ok dat we het ‘kwijtraken’. CO2 is een essentiële stof die we als levend organisme nodig hebben en hierin gaat het vaak verkeerd!
Nu komt dus een belangrijk aspect! Om de zuurstof af te kunnen geven is er een bepaalde druk van CO2 nodig wil de cel het zuurstof goed kunnen afgeven. M.a.w. er dienen twee CO2 moleculen te zijn om een molecuul zuurstof af te kunnen geven en als er bijvoorbeeld maar een molecuul CO2 aanwezig is dan zal het lichaam wel wat zuurstof afgeven (om te overleven) maar er zal ook veel zuurstof als het ware gewoon weer door gaan met de rode bloedlichaampjes zonder afgegeven te worden.
Als we te veel ademen (en dus hyperventileren) dan ademen we te veel CO2 uit. Hiermee zal de druk in het lichaam van CO2 afnemen en zal er dus te veel zuurstof door het lichaam gaan zonder afgegeven te worden. Een voorbeeld hierin is bijvoorbeeld dat de persoon die hyperventileert zich duizelig gaat voelen omdat er te weinig zuurstof wordt afgegeven aan het brein. Een stap erna zou kunnen zijn dat het hart sneller begint te kloppen want de hersenen meten te weinig zuurstof en geven het hart het signaal om sneller te kloppen. Veel mensen die hyperventileren kunnen zich dan ook onrustig voelen of zelfs regelmatig angstig. Dit is een heel logisch gevolg van een lichaam dat als het ware in een ‘beschermmodus belandt’.
Stel dat iemand die (onbewust of niet) hyperventileert zijn werk zittend aan het doen is maar opeens wel opmerkt dat zijn hart sneller gaat kloppen zal daardoor ook zich onrustig kunnen gaan voelen want opeens merk hij/zij op dat hij/zij hartkloppingen krijgt. Een logisch gevolg zou kunnen zijn dat die persoon daar onrustig van wordt en per ongeluk daardoor meer gaat ademen dan hij/zij eerst deed. Een neergaande spiraal is dan gaande want bij nog meer ademen zal er nog minder zuurstof afgegeven worden in de cellen. Angstaanvallen of paniekaanvallen komen regelmatig voor op deze manier.
(Het verhaal wat gaat over minder zuurstof afgeven in de cellen door hyperventilatie is wetenschappelijk in 1904 al duidelijk bewezen door de Deense fysioloog Christian Bohr. Dit effect wordt daarom ook heden ten dage nog het Bohr effect genoemd. Bron: Wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/Bohr-effect)
Dus om een lang en complex verhaal kort te houden, CO2 is een essentiële levensstof voor ons als mens en we hebben in het algemeen daar meer van nodig dan we behouden. Indien er te weinig CO2 in het lichaam bevindt zal het lichaam ons als het ware proberen te redden en zal allerlei beschermende maatregelen gaat treffen om de innerlijke balans te herstellen. Deze beschermende maatregelen worden nogal eens beschouwd als een ziekte terwijl het een poging is van ons lichaam om ons te redden.
Meer uitgebreide blog over wat is hyperventilatie: http://probreathing.nl/blog/wat-is-hyperventilatie
Gevolgen van hyperventilatie
Er zijn vele gevolgen te wijten aan hyperventilatie maar de grote lijnen zijn:
-Vermindering van CO2 in longblaasjes en bloed
-Versterking van de verbinding tussen hemoglobine en zuurstof
-Spanning van het zenuwstelsel
-Verkramping van de gladde spieren
-Vernauwing van de bloedvaten
-Vernauwing van de bronchiën
-Verstoring van de stofwisseling
Symptomen of klachten bij hyperventilatie
Volgens Dr. Buteyko (een Russische arts gespecialiseerd in ademhaling en de gevolgen hiervan) zijn er wel 150 vooral Westerse ziekten gekoppeld aan een ademhaling die buiten de norm ligt. (M.a.w. een ademhaling die niet in balans is met het lichaam). Een van de meest veelvoorkomende symptomen of klachten zijn:
– alle vormen van allergie
– bronchiale astma
– chronische bronchitis
– obstructieve bronchitis
– longemfyseem (in lichte en middelzware vorm)
– alle vormen van neusverstopping
– bijholteontsteking
– opgezwollen neusamandelen
– neuspoliepen
– vatbaarheid voor verkoudheden
– eczeem
– acne
– spataderen
– aambeien
– hypertensie (te hoge bloeddruk)
– hypotensie (te lage bloeddruk)
– angina pectoris
– te hoog cholesterolgehalte
– arteriosclerose (verharding van de bloedvaten)
– artrose
– fibromyalgie
– chronische vermoeidheid
– suiker diabetes II (insulineonafhankelijke vorm)
– spijsverteringsproblemen
– spastische darm
– constipatie
– koud gevoel in vingers en tenen
– migraine
– duizeligheid
– onverklaarbare angsten
– slecht concentratievermogen
– slapeloosheid
– snurken
– slaapapneu
– spanning en onrust
Het lichaam reageert op de parameters die uit balans zijn: het lichaam wordt ziek om de interne balans te herstellen. Al deze aandoeningen zullen verdwijnen wanneer de ademhaling wordt genormaliseerd.
Ademconditie test of controlepauze test
Er zijn verschillende manieren om te testen of je hyperventileert of niet. Mijn ervaring zegt mij dat de beste (en tevens ook erg gemakkelijke manier) om te testen of je hyperventileert of niet de controlepauze test is wat ontwikkeld is door Dr. Buteyko.
Dr. Buteyko heeft een gemakkelijke methode ontwikkeld waarbij je redelijk precies kunt vaststellen wat jouw huidige staat van gezondheid is. Deze methode heet de controlepauze test. Het laat zien hoe hoog het CO2-gehalte in je longblaasjes is en dus of je ademhaling normaal is of van de norm afwijkt en in welke mate. Met de controlepauze bepaal je hoeveel seconden je zonder lucht kunt blijven voordat je een gevoel van tekort aan lucht krijgt. Het is van belang dat je dit absoluut niet forceert. Het gevoel van gebrek aan lucht ontstaat omdat je kooldioxidegehalte stijgt. Dit zal uiteindelijk resulteren in een verbetering van je zuurstofopname en je gezondheid.
Deze test kun je gemakkelijk online doen via het bekijken van de volgende video: http://probreathing.nl/ademconditie-test
In deze video krijg je een uitleg wat je moet doen om je ademconditie als het ware te testen. Binnen 1 minuut weet je dan ook of je überhaupt hyperventileert of niet.
Er is ook een Hyperventilatie provocatie test, hierbij word je als het ware geprovoceerd om te hyperventileren. Deze methode is niet mijn favoriet en wordt wel bij ziekenhuizen toegepast maar ook al is deze methode efficiënt alsnog is de behandeling van hyperventilatie daarna een belangrijk punt. Helaas zijn in het verleden te veel mensen bij mijn praktijk terecht gekomen omdat ze door een arts of ziekenhuis toch niet van hun hyperventilatie konden worden genezen. Lees hier de blog over hyperventilatie test: http://probreathing.nl/ademconditie-test
Hyperventilatie aanval
Een hyperventilatie aanval kan zeer beangstigend zijn. Wat er gebeurt bij een hyperventilatie aanval is dat de persoon als het ware blijft hangen in een overdreven manier van ademhalen alsof diegene enorm aan het hardlopen is geweest en buiten adem is maar op dat moment min of meer in een rustige handeling is. Stilstaan of zitten of liggen tijdens een hyperventilatie aanval komt geregeld voor en ook kan het zo zijn dat men zelfs kramp kan krijgen of steken in de borststreek en zelfs uitzaaiingen naar de linkerarm kan krijgen waardoor het meer dan eens zo is geweest dat mensen door de ambulance werden afgevoerd met het idee dat er een hartaanval gaande was. Ikzelf heb vele hyperventilatie aanvallen gehad in combinatie met angstaanvallen of paniekaanvallen. Als je een serieuze hyperventilatie aanval hebt gehad is het vaak zo beangstigend dat de angst om dit weer te krijgen ook aanwezig komt en dan kun je angst om de angst te krijgen krijgen als je me nu nog begrijpt J.
Een hyperventilatie aanval stoppen gaat vaak goed als je rustig gaat zitten en in je handen gaat ademen of een aantal keer rustig ademt in een plastic zakje. Door te ademen in een plastic zakje zal de hoeveelheid CO2 toenemen in dat zakje en dus bij een inademing zul je ook een hoger percentage CO2 binnen krijgen wat je gaat helpen om meer O2 (zuurstof) af te kunnen geven en je weer uit de hyperventilatie aanval te krijgen.
Behandeling hyperventilatie
Om nu hyperventilatie te bestrijden of te behandelen is training essentieel. Een aantal keer per week yoga doen of simpele oefeningen van een arts of fysiotherapeut zullen helaas niet voldoende zijn is mijn ervaring. Ook al zijn de oefeningen redelijk tot goed dan alsnog moeten deze minimaal 40 minuten per dag effectief gedaan worden wil het centraal ademhalingssysteem zich ten goede aan gaan passen.
Hyperventilatie is te behandelen door een goede begeleiding en daarvoor dien je wel doorzettingsvermogen te hebben. Je dient zelf de bereidwilligheid en doorzettingsvermogen te hebben om voorgoed hiervan af te willen komen. Indien je bereid bent om tussen de 45 en 60 minuten per dag te trainen voor 3 a 4 maanden zult je met een goede begeleiding z.g. zeker je hyperventilatie kunnen stoppen, voorgoed.
Voor de behandeling van hyperventilatie is training essentieel omdat het centraal ademhalingssysteem getraind moet worden. Dit systeem wat in het brein bevindt is ingericht op een bepaalde gasuitwisseling en bij een juiste training zal dit systeem als het ware gestretcht worden naar een verbeterde norm. Hiermee zult je langzaam maar zeker meer CO2 in je lichaam krijgen en hiermee zal je lichaam beter en beter gaan functioneren omdat een verhoging van CO2 zal leiden tot een verhoging van afgifte van zuurstof aan de cellen. (zie ‘Wat is hyperventilatie’ eerder in dit artikel). Of lees de blog ‘hyperventilatie behandeling’ hier: http://probreathing.nl/blog/hyperventilatie-behandeling
Oefeningen tegen hyperventilatie
Er zijn verschillende oefeningen om hyperventilatie te behandelen echter moet bovenaan staan dat te snel teveel de ademhaling willen beïnvloeden een tegengesteld effect zal geven. Teveel bezig houden met de ademhaling zal onrust met zich mee kunnen brengen of nog erger een hyperventilatie aanval. Ontspanning in het lichaam en langzaam maar zeker opnieuw contact maken met het lichaam is essentieel om goed te kunnen trainen. Ademhaling is een onbewust proces en juist het gevoel zal de graadmeter dienen te zijn en niet het hoofd door bijvoorbeeld te gaan tellen. Tellen van de ademhaling zal in de langere termijn averechts gaan werken. Ook zal te veel, te snel willen trainen averechts gaan werken en dus je helingsproces alleen maar in de weg gaan zitten alsook de mogelijkheid dat je meer en meer onrustig of angstig gaat voelen en daarmee je wereldje alleen nog maar kleiner kunnen maken. Ikzelf heb de ervaring gehad dat ik meer en meer angst kreeg voor de meest simpele dingen… als het ware kon ik op een gegeven moment bijna bang worden van mijn eigen schaduw.
Er zijn verschillende invalshoeken als het gaat om oefeningen tegen hyperventilatie. Veel merk ik op dat men de klok heeft horen luiden maar niet zo goed weet waar de klepel hangt m.a.w. er worden tips gegeven tegen hyperventilatie maar op de langere termijn zijn deze tips tevens een reden waarom iemand blijft hangen in die hyperventilatie. Een tip wat ik vaker heb gehoord is geen oefeningen te doen als het gaat om hyperventilatie. Ik heb daarover een video gemaakt, die kun je hier bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=_FWj8DmmHoA
In mijn optiek zijn er in het begin tal van oefeningen mogelijk om een begin te maken met je hyperventilatie te genezen. Let op! Dit zijn dan vrij simpele oefeningen die een begin maken maar net zoals een huis bouwen kun je niet leven ‘in’ een fundering. Dus m.a.w. de eerste paar hyperventilatie oefeningen zullen je meer ontspanning gaan geven of op z’n minst een meer ontspanning om bezig te zijn met je ademhaling zonder dat je in een hyperventilatie aanval schiet. Dit is erg belangrijk om te begrijpen dat hyperventilatie oefeningen een begin zijn, de fundering kunnen zijn, om later dat huis op te bouwen maar dus absoluut niet het einddoel zijn of eindoefening zijn om je hyperventilatie voorgoed te genezen. Was het maar zo simpel.
Een oefening tegen hyperventilatie zou kunnen zijn wat ik noem de flow ademhaling. Bij deze ademhaling adem je als het ware met een golf. Je ademt rustig alleen door de neus in en uit. Bij een inademing adem je rustig en ontspannen zonder dat je jezelf hoort ademhalen (mits je niet verkouden bent). Je ademhaling dient vanuit stilte te gaan zowel niet hoorbaar als niet zichtbaar daar dien je heen te gaan alleen voordat je zover bent moet je dus trainen. En dus vooral voelen wat ontspannen genoeg is voor jou nu. Wat ik ook wel eens zeg is adem alsof je te lui bent om te ademen. Dus bij de flow adem je rustig door je neus in, niet meer of minder dan normaal en belangrijk is om iets te voelen in je buik. Bij een inademing gaat je buik een beetje naar voren. Gaat je buik bij een inademing naar binnen dan dien je eerst daarop te trainen dat je buik bij een inademing naar buiten of voren gaat. Je kunt je handen op je borst en buik leggen om zo erop te letten dat je rustig je buik voelt gaan en zo min mogelijk je borst. Dan adem je rustig weer uit, niet stretchen, niet korter maken gewoon zoals het komt. Net zoals een golf dus doet. Dan adem je uit en als dat lukt wacht je heel even (dus met lege longen) soms lukt dat maar een seconde en soms wel 5 seconden of meer maar nu komt het, je laat je lichaam bepalen of je weer in ademt of niet. Dus je ademt rustig in en rustig ontspannen uit en je ademt even niet en na een paar seconden misschien voel je dat je weer moet inademen en adem je rustig weer in en uit en begint t opnieuw. Alles door de neus, alles met een ontspannen buik en alles niet hoorbaar en ontspannen… lekker rustig alsof je te lui bent om te ademen.
Tips tegen hyperventilatie
Er zijn veel tips om hyperventilatie te genezen of te voorkomen, mijn ervaring heeft me geleerd dat veel tips gebaseerd zijn op symptoombestrijding. Weet dat suiker, zuivelproducten, e-nummers, alcohol, cafeïne, theïne en veel medicijnen je hyperventilatie vaak verergeren. Nu is het goed dat er medicijnen zijn maar in mijn optiek worden ze soms ook wel te snel gegeven of genomen. Naast de medicijnen (wat dus niet altijd haalbaar is minder te nemen op dit moment) is het raadzaam te letten op je inname van bovenstaande producten en een enorm belangrijke factor is stress. Een goede tip tegen hyperventilatie is dus bewust te worden van de hoeveelheid stress wat je ervaart. Massages, floaten, indien mogelijk sporten en desnoods alleen wandelen in de natuur zijn goede remedies tegen stress. Zorg goed voor een gezonde darmflora en waak voor inname van drugs, wat bijna allemaal je ademhaling zal verergeren zeker producten als amfetaminen, (cocaïne, speed, xtc) zullen je verder van huis brengen. Maar ook een tekort aan magnesium kan je ademhaling doen vermeerderen. Magnesium olie uit de Zechstein mijn is in mijn ervaring de beste optie i.p.v. pillen die veel via de natuurlijke weg weer uitgescheiden worden.
Oorzaken hyperventilatie
Er zijn vele oorzaken van hyperventilatie hieronder een lijstje:
– Het idee dat diep ademhalen gezond is.
– Gymnastiek met diepe ademhaling.
– Te veel eten (vooral proteïnen). De longventilatie wordt aanzienlijk versterkt door bovenmatig gebruik van melk, eieren, vis, vlees, koffie, sterke thee, chocolade, cafeïne houdende dranken, geraffineerde producten (suiker, witte meel) en conserven.
– Chemische factoren. De meeste medicijnen (antibiotica, adrenaline, efedrine enz.). Sommige kleurstoffen en smaakversterkers die aan levensmiddelen worden toegevoegd. De aanwezigheid van restanten van pesticiden en herbiciden in ons voedsel. De synthetische lakken, verven en lijmen, sommige moderne bouwstoffen, moderne meubelen, synthetische matrassen en schoonmaakmiddelen scheiden gassen uit, die de ademhaling dieper maken.
– Een tekort aan lichamelijke inspanning.
– Hygiënische factoren. Synthetische kleding. Een muffe lucht, waar te weinig negatieve ionen van zuurstof aanwezig zijn. Over verwarming/verhitting. Een horizontale houding en te lang slapen (vooral het liggen en het slapen op de rug).
– Te veel praten.
– Emotionele overspanning (stress).
– Uit moeders met diepe ademhaling worden kinderen geboren met een stofwisseling die tot longhyperventilatie leidt.
Stoppen van hyperventilatie of wat te doen?
Om je hyperventilatie te genezen is dus training voor nodig en doorzettingsvermogen. Uit zichzelf gaat hyperventilatie bijna nooit over. Er zijn meerdere mogelijkheden om je hyperventilatie te stoppen.
-Groepscursus
-Een op een begeleiding
-Online cursus
Ja, sinds kort is er de mogelijkheid om je hyperventilatie te genezen d.m.v. een online cursus in combinatie met een persoonlijke begeleiding via het internet (bv. Skype of Facetime) of een ontmoeting in persoon op locatie. Het grote voordeel van een online cursus in combi met persoonlijke begeleiding is dat je niet ver hoeft te reizen, niet in een groep hoeft te zitten en oneindig de oefeningen en lessen kunt herhalen en dan samen met de begeleider (ikzelf nog steeds) jou persoonlijke valkuilen of uitdagingen apart kunt bespreken. Prijstechnisch gezien is het ook een van de meest voordelige opties.
Indien je meer vragen hebt over dit onderwerp kijk gerust op de website of stuur een email.
Voor nu wens ik je het allerbeste toe en hoop dat je een fijne dag hebt. Onthoudt: Hyperventilatie is voorgoed te genezen!
Groetjes
Dennis Huizenga
Probreathing.nl
